Laguntza:NAF
Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa (NAF) transkripzio fonetikorako erabili ohi den sistema da. Jarraian euskararen alfabeto fonetiko aztertuko da.
Letrak vs ikurrak
editatuOndorengo taulan letra bakoitza adierazteko finkatuta dauden ikurrak agertzen dira:
| Letra | Ikurra |
|---|---|
| a | /a/ |
| b | /b/ |
| c | /k/, /s̻/ |
| d | /d/ |
| dd, -id- | /ɟ/ |
| e | /e/ |
| f | /f/ |
| g | /g/ |
| h | /∅/, /h/ |
| i | /i/ |
| j | /ʝ/ ~ /x/ |
| k | /k/ |
| l | /l/ |
| ll, -il- | /ʎ/ |
| m | /m/ |
| n | /n/ |
| ñ, -in- | /ɲ/ |
| o | /o/ |
| p | /p/ |
| q | /k/ |
| -r- | /ɾ/ |
| -rr-, -r, r- | /r/ |
| s | /s̺/ |
| t | /t/ |
| tt, -it- | /c/ |
| ts | /ts̺/ |
| tx | /tʃ/ |
| tz | /ts̻/ |
| u | /u/ |
| ü (zubereraz soilik) | /y/ |
| v | /b/ |
| w | /ṷ/ |
| x | /ʃ/ |
| y | /i/ ~ /i̯/ |
| z | /s̻/ |
Ikurren azalpena
editatuOro har, letra bakoitza dagozkien ikurrekin adieraztea besterik ez da egin behar. Aitzitik, "h"-k eta "j"-k ikur bat baino gehiagoz adieraz daitezke. Horretarako, hitza Euskal Herriko zein eskualdetan erabiltzen den hartu beharko dugu kontutan, "h"-ren kasuan adibidez, hegoaldean ahoskatzen ez denez hutsaren ikurra (∅) erabiliko da. Gainera, hizkera jasoa denez euskaraz hitz egiteko eredua eta bertan ahoskatzen ez denez, gehienetan arestian aipaturiko ikur hori erabiliko da. Iparraldean jatorria duten hitzetan ostera, "h"-a jarri egin beharko da bertan egin ohi duten "h aspiratu" hori adierazteko.
"J"-rekin ere antzekoa gertatzen da, hau da, hitzaren jatorriaren arabera, j, ʝ, ɟ, ʒ, ʃ edo x erabil daitezke. Hala ere, aurrekoan bezala hizkera jasoa eredutzat hartuz gero, "ʝ" erabili beharko litzateke (Nafarroan bezala). Gainontzean, beste eskualdetan soilik erabiltzen diren hitzekin topo egiten bada, tokian tokiko ahoskerak aginduko du zein zeinu erabili.
Ondoren, euskal alfabetoan agertzen ez diren arren, salbuespenak diren hainbat hitzetan agertzen diren letrak daude: c - q - v eta y. "C"-n, "k" bezala ahoskatzen diren hitzak eta "ze" gisa ahoskatzen direnak daude. Lehenengo kasuan, "k" ikurra erabiliko da eta bigarrengoan berriz, "s̻". "Q"-k eta "v"-k ez dute inongo arazorik ematen, ikur bakarraz adierazten baitira. Azkenik, "y" bi era desberdinetan adieraz daiteke. Alde batetik, "i" bezala askotzen da, adibidez y grekoa, eta kasu horretan "i" erabiltzen da NAF-an. Bestalde, bokal batek jarraitzen dionean sortzen den fonema dago non ez den esaten "Iucatán", "Yucatán" baizik. Beraz, azken kasu honetan i̯ erabiliko da.
Aplikazioa
editatuBehin letra bakoitza nola adierazi behar den jakinda, artikuluan era egokian isladatzea besterik ez da geldituko. Horretarako, hitza dagozkion ikurrekin silabatan banandu eta silaba indartsuenaren aurretik komatxo bat jarri besterik ez da egin behar. Honats adibideak:
- basurde: [ba.'s̺ur.de]
- txakur: [tʃa.'kur]
 |
Oharra |
| NAF-en ikur horiek aldaketa egitean beheran agertzen den koadroan azaltzen dira. |